چمن مصنوعی در گذر زمان
چمن مصنوعی، تحولی اساسی در صنعت شهرسازی و نماهای شهری ایجاد کرده است.
همگی ما بارها اسم چمن مصنوعی را شنیده ایم و تصاویر آن را مشاهده کرده ایم. اما ممکن است ندانیم کارکرد این محصول زیبا و تزیینی چیست و استفاده از آن از چه زمانی مرسوم گردید. چمن مصنوعی تحولی اساسی در صنعت شهرسازی و نماهای شهری ایجاد کرده است و با ورود خود به عرصه ورزش توانسته است توجه فعالان این حوزه را نیز به خود جلب کند. حال ببینیم این صنعت نوپا که بیش از نیم قرن از عمر آن می‌گذرد، چه تاریخی را از سر گذرانده و چه مراحلی را طی کرده است.
چمن مصنوعی چیست؟
چمن مصنوعی نوعی چمن مشابه به چمن واقعی است که برای پوشش سطوح مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محصول معمولا در جاهایی استفاده می‌شود که امکان رشد چمن طبیعی وجود ندارد و یا هزینه نگهداری از آن بسیار بالاست. چمن مصنوعی عمدتا در استودیوم‌های ورزشی، زمین‌های تنیس، تزیین مهد کودک‌ها و تراس خانه‌ها استفاده می‌شود. همچنین امکان استفاده از آن در اماکن دیگری مانند فروشگاه‌ها و یا اماکنی که می‌خواهند حس دلپذیر طبیعت را تداعی کنند، وجود دارد.
تولید این محصول در اوایل دهه ۶۰ میلادی آغاز گردید و کمپانی چمسترند اولین کمپانی بود که این محصول را به بازار عرضه کرد. روند تولید چمن مصنوعی همانند روند تولید فرش بود. از دهه ۶۰ تا به امروز نحوه تولید این محصول تغییرات زیادی یافته است.
تاریخچه تولید چمن مصنوعی
در اواخر دهه ۵۰ میلادی سه شریک کاری، «تجهیزات آزمایشگاهی آموزشی بنیاد فورد»، «صنایع مونسانتو» و «شرکت چمسترند»، تصمیم گرفتند تا پروژه‌ای را با هم اجرا کنند. هدف این شرکای کاری اصلاح فضای شهری و فراهم سازی محیط طبیعی برای کودکان بود.
در آن دوره برای تولید چمن مصنوعی از تعداد زیادی سوزن استفاده می‌شد که رشته‌های فیبری را در پشت پارچه قرار می‌دادند. سپس از چسب انعطاف پذیری مانند پلی اورتان و پلی ونیل کلراید برای اتصال این فیبرها به پشت پارچه استفاده می‌کردند. در آن زمان، ماشین‌ها تنها می‌توانستند چمن مصنوعی به عرض ۴٫۶ متر و طول ۱متر تولید کنند.
اولین شرکا تولید کننده چمن مصنوعی
در سال ۱۹۶۴، اولین چمن مصنوعی از سوی شرکت چمگراس در مدرسه بروان نصب گردید و پس از آن در سال ۱۹۶۶، این محصول برای اولین بار در زمین بیس بال ورزشگاه هوستون تگزاس مورد استفاده قرار گرفت. این استادیوم که به دلیل سرپوشیده بودن از تابش شدید آفتاب در امان بود، مکان مناسبی برای نصب اولین چمن مصنوعی زمین‌های ورزشی به شمار می‌رفت.
امروزه که به این محصول در دهه ۶۰ میلادی نگاه می‌اندازیم به نظر می‌رسد که هیچ زیبایی ندارد و مانند یک پتوی سبزرنگ نایلونی است که بر روی زمین پهن شده است. اما قطعا تولید این محصول در آن زمان سرآغاز تحولی بزرگ در پوشش کف ورزشگاه‌ها بود. این محصول شگرف مورد توجه بسیاری از تیم‌های ورزشی قرار گرفت و پس از آن ۳۲ کشور دیگر به این شرکت درخواست فرستادند تا این محصول را برای آنها ارسال کند.
پس از آن استفاده از چمن مصنوعی در فضاهای دیگری مانند زمین بازی تنیس، مهد کودک‌ها و خانه‌ها رواج گردید. برخی از مدارس و مراکز تفریحی از مزایای چمن مصنوعی سود بردند و سقف ساختمان‌هایشان را نیز چمن کردند.
بعد از موفقیت این شرکت، کمپانی‌های دیگری نیز شروع به تولید این محصول کردند و به زودی تولید و ارسال این محصول به سراسر دنیا آغاز گردید.
نارضایتی در مورد چمن مصنوعی آغاز گردید!
در اوایل دهه ۷۰ میلادی، تولید چمن مصنوعی با مشکلاتی رو به رو شد. برخی از کمپانی‌های سودجو محصولاتی را تولید کرده بودند که سریع خراب می شدند و الیاف آنها بسیار نامرغوب بودند. این محصولات در برابر آفتاب به سرعت رنگ و چهره زیبای خود را از دست می دانند.
ورزشکارانی که بر روی زمین چمن مصنوعی بازی می‌کردند شکایاتی مبنی بر سر بودن این محصولات داشتند. به خصوص افرادی که باید بر روی این چمنها می دویدند دچار شکستگی استخوان شده بودند.
مشکل دیگر استفاده از این محصول این بود که در هنگام بارش باران و برف، آب بر روی آنها جمع می‌شد و مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد.
این مشکلات چگونه حل شدند؟
سازمانهای نظارتی در آمریکا از مزایای چمن مصنوعی به خوبی آگاه بودند. به همین دلیل تلاش کردند استانداردهایی را برای تولید این محصول در نظر بگیرند و کمپانی‌ها تنها در صورت داشتن این استاندارها می‌توانستند تولید چمن مصنوعی را آغاز کنند. در سال ۱۹۷۴ لیگ ملی فوتبال در آمریکا اعلام کرد که این محصولات هیچ ضرری برای سلامتی ندارند و تنها باید از محصولات مرغوب استفاده شود. همچنین تولید کنندگان این چمنها تولید این محصولات را به سیستم آب کشی مجهز کردند و همین امر سبب شد دیگر آبی بر روی این محصولا باقی نماند. در اینجا نگاه کلی به تاریخچه تولید چمن مصنوعی و اتفاقاتی را که تولید این محصول پشت سر گذاشته است، انداختیم. در ادامه به طور تخصصی‌تر به مراحل پیشرفت تولید این محصول می پردازیم.
چمن مصنوعی نسل اول
هنگامی که استفاده از این محصول در ورزشگاه‌ها آغاز شد، عده زیادی از آن استقبال کردند. درواقع شرایط آب و هوایی و اقلیمی نامناسب برای کاشت چمن طبیعی، مهم‌ترین دلیل استفاده از این فناوری در ایالات متحده آمریکا بود. ایالت هوستون آسترودوم (که اولین بار چمن مصنوعی در آن مورد استفاده قرار گرفت) یکی از مناطق بد آب و هوایی بود که امکان رشد چمن طبیعی در آن وجود نداشت. در سال ۱۹۶۶ اولین نسل از چمن‌های مصنوعی با الیاف نایلونی تولید شدند و در زمین‌های ورزشی بیسبال مورد استفاده قرار گرفتند.
در پی بازخورد مثبت استفاده از این محصول در ورزشگاه‌ها، استادیوم ورزشی دانشگاه ایالتی ایندیانا نیز در سال ۱۹۶۷ از این فناوری استفاده کرد. پس از آن و طی دهه ۷۰ میلادی، تعداد بیشتری از ورزشگاه‌های ایالات متّحده آمریکا و کانادا از فناوری از این محصول استفاده کردند و نسل اول چمن‌های مصنوعی به سرعت مسیر پیشرفت را طی کرد.
این محصولات کاملاً محکم بودند و بافتی فشرده داشتند. آنها در برابر سایش مقاوم بودند و همین ویژگی احتمال آسیب ورزشکاران را کاهش می‌داد. با این همه، تولیدکنندگان این محصول در اوایل دهه ۱۹۷۰ تصمیم گرفتند که چمن مصنوعی ساخته شده از الیاف پلی پروپیلن را جایگزین الیاف نایلون کنند.
چمن مصنوعی نسل دوم
در اواخر دهه ۱۹۷۰ کم کم اولین چمن مصنوعی از تولیدات نسل دوم این محصول پا به عرصه رقابت گذاشت. چمن مصنوعی نسل دوم به چمن طبیعی شباهت بیشتری داشت. الیاف این محصول با شن و ماسه پر می‌شدند تا به زمین زیر چمن محکم تر بچسند و سختی و پایداری کافی داشته باشند. این ویژگی برای زمین‌های بازی بسیار مهم بود زیرا خطر جابه جایی این محصول وجود نداشت. چمن مصنوعی نسل دوم دارای یک لایه سطحی بالاتر از کفه لاستیکی چمن برای کنترل بهتر توپ بود تا از حرکت توپ در جهت غیرمنتظره جلوگیری کند.
بیش از یک دهه زمان برد تا این محصول جایگزین چمن طبیعی در زمین‌های بازی هاکی و بیس بال شود. در دهه ۱۹۸۰ برخی از باشگاه‌های فوتبال از این محصول استفاده کردند و این روند تا دهه ۱۹۹۰ ادامه پیدا کرد. آینده پررونق نسل بعدی این محصول از همینجا شروع شد و زمینه ساز تحولات عظیم در این محصول گردید.
چمن مصنوعی نسل سوم
در نسل سوم چمن مصنوعی از الیاف بلندتر (بیش از ۵۵ میلی متر) با فاصله بیشتر بین خوشه‌های فیبری استفاده می‌شود. این چمن از پلی اتیلن نرم تر با اصطکاک کمتر ساخته شده است و برای ورزش‌هایی مانند فوتبال و راگبی ایده آل است. لایه سطحی نسل سوم این محصول پر از خرده‌های لاستیکی ماسه مانند است. ترکیب فیبر و پرکننده باعث می‌شود سطح چمن مصنوعی راحت‌تر، ایمن‌تر و با دوام‌تر باشد و عملکرد آن نسبت به چمن‌های طبیعی نیز بهتر است.
در حال حاضر زمین ورزشی با پوشش چمن مصنوعی از نوع نسل سوم، مکانی عالی برای تمرین و برگزاری مسابقات ورزشی به حساب می‌آید. هزینه نگهداری این محصول بسیار پایین تر از چمن‌های طبیعی است.
استفاده از چمن مصنوعی از ورزشگاه تا خانه و در انواع مشاغل دولتی و خدماتی و حتی فرودگاه‌ها در حال گسترش است. زیرا چمن مصنوعی دارای عمر طولانی است و در برابر تابش آفتاب بسیار مقاوم بوده و ضد آب نیز محسوب می‌شود. عدم لغزش، مقاومت بالا در برابر سایش، پاخور راحت، رنگ‌های زنده و روشن و عدم نیاز به تعمیر و نگهداری زیاد از جمله مزایای استفاده از چمن‌های مصنوعی نسل جدید به شمار می‌روند.
چمن مصنوعی نسل آینده
چمن مصنوعی نسل‌های آینده با نگاهی ویژه‌تر به محیط زیست و با هدف آلودگی کمتر برای حفظ زمین تولید خواهند شد. به عنوان مثال شاید در گام‌های نخستین، اولین چمن مصنوعی نسل آینده لایه‌ای سطحی از تکه‌های لاستیک نداشته باشد تا کاملاً قابل بازیافت و سازگار با محیط زیست شود.
همه ما مشتاقانه منتظر نوآوری‌های علم و فناوری هستیم تا اولین چمن مصنوعی سازگار با محیط زیست و قابل بازیافت را برای ما و فرزندان مان به ارمغان آورد.